Ramallah ve El-Bireh

Ramallah (Arapça’da “Allah’ın Dağı” anlamına gelir – 860 m yüksekliğe sahiptir) ve El-Bireh (‘bir’ Arapçada “iyi” anlamına gelmektedir) bir zamanlar iki ayrı kasaba iken, bir araya gelerek 60,000’i aşan nüfusa sahip bir alan oluşturmuşlardır; bugün tüm Ramallah bölgesinde 200,000’den fazla kişi yaşamaktadır. Aralık 1995’te Filistin Yönetimi’nin göreve başlamasından bu yana, bölge Kalandiya mülteci kampınn girişinin yanındaki kalıcı İsrail askeri denetim noktası (İbranice machsom) olmuştur. Kalandiya’daki bu denetim noktası İsrail sömürgeleştirmesini en ince ayrıntısına kadar gözlemek için ideal bir noktadır. Kuzeyde: Kalandiya mülteci kampı, Batıda Ürdünlü yetkililer tarafından inşa edilmiş olan Kudüs havalimanı bulunur. 1989 yılında ilk İntifada’nın başlangıcına kadar burası uluslar arası uçuşa açıktı. Kudüs’ün güneyindeki Ma’ale Adumim yerleşim bölgesine yeni bir havalimanı inşa edilecektir. Uçuş pistinin bitişiğinde bir otoban (45/443) vardır, bu otoban Oslo Anlaşması yıllarının başlarında Rabin hükümetinin onayıyla önemli ölçüde Amerikan ödenekleriyle 3 milyar $’a malolmuş bir otoban sisteminin bir parçasıdır. Batı Kıyı Şeridi’ni keserek Tel Aviv’le Ürdün Vadisi’ni birbirine bağlar; Batı Kıyı Şeridi’nden giden yollar yalnızca yerleşke bölgesinde yaşayan İsrailliler içindir. 2003 yılında Givat Ze’ev’den Kudüs’e Atarot üzerinden giden kısmın 27 milyon $’a malolduğu, ve yolun tamamının 330 milyon $’a malolacağı belirlenmiştir. Doğuda: 45numaralı yol Ramallah’ın doğusundaki Adam, Kochav Ya’akov, Tel Zion (Kalandiya’ya doğru hızla yayılmaktadır), Psagot (Al-Bireh-Ramallah’ın kentsel alalarındaki yerleşke kuleleri), Beit El, Mikhmas Mahallesi, ve Almon gibi yerleşke bölgelerinin demografik ve ekonomik gelişmeleri için hayati önem taşır. Tüm bu yerleşkeler 2004 yılında resmiyete dökülen İsrail’in Kudüs bölgesi tanımını oluşturan büyük bir idari plan olan “Daha Büyük Kudüs” planının ayrılmaz parçalarıdır. Sha’arei Binyamin sanayi bölgesi Peres Barış Merkezi tarafından CBIZ (sınırlar arası sanayi bölgeleri) için planlanan birçok sanayi bölgesinden biridir. Bölge (ve yakınlardaki Mishor Adumim, Tulkarem, Barkan, Ariel gibi diğerleri) birçok işlevi yerine getirir: ekonomik etkinlik için bir merkez oluşturarak yakınlardaki yerleşimlerdeki ekonomik, demografik ve coğrafi büyümeyi harekete geçirir; Filistinliler için düşük gelirli işlerin kaynağıdır, bu nedenle İsraillilere bağımlılığı arttırır (bir yandan da iş aktivitesi ve çalışma alanı olarak Ramallah’la rekabet eder ve onu olumsuz yönde etkiler), ve aynı zamanda İsrail’in çevreyi en çok kirleten sanayi alanlarını (alüminyum, plastic, kimyasal ürünler fabrikaları, mezbahalar ve et paketleme atölyeleri gibi) Batı Şeridine ve “Büyük Kudüs”e taşımış olur. “Büyük Kudüs”ün ayrılmaz bir parçası olarak planlanan bu sanayi bölgesi “Benjamin’in Kapısı” adını İncil’deki Benjamin kabilesinin asıl bölgesi olmasına bir atıf olarak almıştır. Tel Zion 30,000 aşırı Ortodoks Yahudi’nin yaşaması için planlanan bu “Büyük Kudüs” isimli “kutsal” bölgedeki yeni şehir yerleşimlerinden biridir. Israil, Kochav Ya’akov –Büyük İsrail’in parçası olduğu iddia edilen “Gush Emunim”den 3000 dindar milliyetçinin yaşadığı bir yerleşke bölgesi- Judaea ve Samaria’nın “doğal genişlemesi”nden gurur duyar, Tel Zion’dakiler Kudüs’ün kutsallar kutsalı olduğunu düşünenlere gore aşırı ortodoks olduğundan, Tel Zion ve Kudüs’ün “eruv” adı verilen dini alanları birbirini bağlamaya yarayan ince ve yüksek telle çevrelenmesi, kadınların Sebt günlerinde çocuklarını arabalarında gezdirmelerini mümkün kılar. Diğer özerk Filistin şehirleriyle aynı kentsel büyümeyi gerçekleştirmiş olsa da, Ramallah’ın gelişimi özellikle kültürel ve sosyal açıdan dikkat çekicidir. 1967 yılındaki istilasından once, şehir yaz boyu serin olması, temiz havası, kültürel hayatı ve kafeleriyle en sevilen yazlık tatil bölgelerinden biriydi. Ramallah’ın tarihi ilk olarak on altıncı yüzyılda, Karak’tan (Ürdün) gelen Hıristiyan Rashid kabilesinin buraya yerleşmeiyle yazılmıştır. Bölge uzun bir süre yalnızca bir tarım kasabası olarak kalmıştır. El-Bireh’in kökenleri daha eskiye dayanır, Beroth’un Canaanite şehrinde izlerine rastlanmaktadır. On dokuzuncu yüzyılın sonlarından itibaren Ramallah’ın önemi hızla artmaya başlar: 1902 yılında, bölgenin yönetim merkezi oldu, 1910 yılında ise, resmi bir yerel idare olduğu açıklanır. 1948 (Nakba) trajedisinin ardından, Ramallah ve el-Bireh şehirleri bir inşaat patlaması yaşadılar. 1967 yılındaki istiladan beri, bu bölgedeki direniş güçlü olmuştur. 1980 Mayıs ayında, Ramallah valise Karim Khalaf ve al-Bireh ile Nablus’un valileri, işgalcilerin İsrail ordusunun yardımıyla arabalarına yerleştirdikleri bombaların kurbanı oldular. Ramallah valisi bir ayağını kaybetti ve bir bacağı felç oldu; Nablus valisi ise her iki bacağını kaybetti; el-Bireh valisi ise özel aracını bir süre kullanamadı. 1982 yılında, üçü de İsrail yönetimiyle işbirliği yapmayı reddettikleri ve “halkı ayaklanmaya kışkırttıkları” gerekçesiyle azledildi. 1982 ile 1986 yılları arasında, iki belediye arasındaki ilişkiler, İsrailli bir yönetici tarafından idare edildi. Görevdeki yetkililerin yeterince ilgilenmediği halkın ihtiyaçları için yerel komiteler ve dernekler arasında sıkı örülmüş bir iletişim ağı oluşturuldu. Bu gruplar ve diğer sivil toplum kuruluşları varolanların yanısıra Filistin Yönetimi’nin 1995 yılında göreve başlamasının ardından gitgide arttı: Filistin parlamentosu burada toplanır ve birçok bakanlığın ofisi buradadır, yeni yapılmakta olan henüz tamamlanmamış Filistin Yasama Kurulu binası Doğu Kudüs’te Duvar’ın bitişiğindeki Abu Dis kenar mahallesinde inşa edilmiştir, İsrail tarafından yeni bir yerleşke birimi (Kidmat Zion) ve bir Filistin Doğu Şeridi oteli eklenmiştir. Görülecek Yerler Ramallah lokantalar, kafeler, ve kültürel etkinliklerle dolu olsa da, pek fazla tarihi alan barındırmaz. Bununla birlikte, etrafında bölge tarihi açıdan zengindir, bu da Ramallah’ı günübirlik geziler için ideal bir üs yapar. Aşağıda ziyaretçilerin görebileceği yakındaki alan ve köylerin bir listesi vardır. Beitin Beitin köyü el-Bireh dolaylarındadır, ondan yalnızca büyük bir İsrail askeri kampıyla ayrılır. Beitin şu anda Ramallah yakınında bir iskan bölgesi, fakat bir zamanlar dini açıdan önem taşıyan gelişmiş bir şehirdi. Arkeologlar, Bakır Çağı’nın başlarında, burada insan sürülerinin yaşadığına dair bulgular elde etmişlerdir. İ.Ö. 3200 dolaylarında, Bakır Çağı’nın başlangıcında, Canaanite malları için sık sık hayvan kurban edilirdi. Tel et-Tal (Ai – ya da Tourmos Aya) Doğudaki çorak tepeler ile batıdaki zeytin koruları arasında, İ.Ö. üçüncü yüzyılın başlarında büyük bir Canaanite şehir devleti (10 hektarlık) gelişmiştir. Sağlam bir duvarla çevrelenmiş bu şehir, Bronz Çağı kent merkezine dair tüm özellikleri taşıyordu : bir yerleşim bölgesi, zanaat endüstrisi için bir alan, bir saray ve bir tapınak. Taybeh Taybeh çoğunluğu Hıristiyan olan 1200 kişilik bir köydür. Eski Ahit’te Ophra, Yeni Ahit’te ise Ephraim olarak sözü edilir. Nadim Khoury burada 1995 yılında Taybeh Bira Üretim Şirketi’ni kurdu, bu şirket Orta Doğu’daki tek bira firmasıdır ( 02-289 8868 ya da 02-289 9293; www.taybehbeer.net, fabrikaya gezi turları vardır). Jalazone Mülteci Kampı UNRWA ofisi, Mahmud al-Atharbeh, 02-281 0874. 1949 yılında Ramallah’a 7 kilometre uzaklıktaki kayalıklara kurulmuş olan Jalazone Mülteci Kampı 8,000’in üzerinde mülteci barındırır, bu mültecilerin büyük çoğunluğu Lydd ve Ramle şehirlerinden ve Filistin’in merkezindeki köylerden gelmektedirler. Jifna Belediye Meclisi, 02-281 1073. Helenistik dönemin sonunda, Jifna “küçük şehir” olarak anılmaya başlamıştı; Madaba Haritasında “Gofna” olarak görünüyordu. Günümüzde, Jifna Hıristiyan çoğunluğa sahip küçük bir kasabadır, her yıl düzenlenen kayısı festivaliyle meşhurdur (1-15 Mayıs). Ayrıca bir müzesi ve sergileri de vardır (02-281 0801/2). Birzeit Birzeit kasabası (Birzeit Üniversitesi kampüsüne 2 km uzaklıkta) üniversiteye olan yakınlığı dolayısıyla çok hayat dolu bir yerdir. Üniversitenin Arkeoloji Bölümü kasabanın merkezinde yer almaktadır, küçük bir arkeoloji müzesini ziyaret imkanı sunar (Pazar-Perşembe günleri arasında, 9:00-14:30; 02-298 2000). Birzeit aynı zamanda her yaz düzenlenen uluslararası müzik festivaliyle de ünlüdür (al-Asqa İntifadasının başlamasıyla birlikte iptal edilmiştir). Shuqba Mağaraları Ramallah’ın 15 km kuzeybatısındadır. Belediye meclisi başkanı Adam Shallah’ın telefon numarası: 02-248 4201. Natouf Vadisi’nin kuzey yanında tarihöncesi mağaralar bulunmaktadır. Mağaraları ziyaret etmek için yanınızda bir fener getirin. Ras Karkar Belediye Meclisi, Rezek Nofal, 059-798 660. Bani Harith Shamaliyeh’in 18. yüzyılda inşa edilmiş olan evi, burada 2430 metrekarenin üzerinde alanı kaplamaktadır. Qibya Ramallah’ın batısında yok edilmiş bir kasabadır. Qibya katlima 14 Ekim 1953 tarihinde gerçekleşti, Ariel Şaron tarafından yönetilmekte olan İsrail askeri güçleri Ürdün kontrolündeki bu kasabaya saldırdı. Amwas, Yalou, ve Beit Nouba 1967 yılında, yaklaşık 12,000 kişi Amwas, Yalou, ve Beit Nouba kasabalarında yaşıyordu. 11 Haziran tarihinde bu üç komşu kasabadaki evler Yitzhak Rabin’in emrindeki, silahlı İsrail güçleri tarafından boşaltıldı, ve insanlar Ramallah’a kaçmaya zorlandı. Üç kasabadaki her şey sistemli olarak dinamitlendi ve üzerlerinden buldozerle geçildi: Yalou’da yaklaşık 539 ev, Beit Nouba’da 550 ev ve Amwas’ta 375 ev yok edildi. Çeviren: Duygu Dölek Bilgi Üniversitesi Kültürel İncelemeler Yüksek Lisans Programı Daha fazla bilgi için: http://en.wikipedia.org/wiki/Ramallah http://www.prc.org.uk/palestine%2048/ramallah.html http://www.alkasaba.org/fistival/index.html http://www.sakakini.org/ http://www.sirreyeh.org/frg.html http://www.ramallahonline.com/