Filistin Şehirlerini Tanıyalım 1 :Nablus

Nablus şehri, Cerzim (Jarzim) Dağı (880m) ile karşısındaki İbel (Ebal) Dağı (940m) arasında genişliği 1 kilometreden az, dar bir geçit içinde uzanır. Ramallah’tan Nablus’a uzanan ovadan geçen yol doğudan batıya uzanan bu geçide ulaşmadan önce sanayi bölgesini ve Balata Mülteci Kampını keser. Nablus (Yahudilerin verdiği isimle Şehem) kentinin eski şehir merkezi ilk olarak, şimdilerde Balata Mülteci Kampı olan bir pınarın çevresinde gelişmeye başladı.

Şehem, milattan önce ikinci yüzyılda Jon Harkanyus’un ordusu tarafından yakılıp yıkıldı. Milattan sonra 70 yılında Roma imparatoru Titus bu antik şehri tamamen yok ederek, milattan sonra 79 yılında yerine geçtiği babası, imparator Flavyus Vespasianus’un şerefine Cerzim Dağı eteklerinde Flavia Neapolis adını verdiği bir yerleşim bölgesi kurdu (Latince “yeni şehir” anlamına gelen neapolis, başka dillerdeki söylenişiyle değişime uğrayan Nablus’a benzer biçimde, Napoli şehrine de isim vermiştir). Flavia Neapolis gittikçe gelişerek; forum, amfi-tiyatro, hipodrom ve iki yanında sütunların sıralandığı, taşla döşenmiş yollarıyla tipik bir Roma şehri görünümünü kazandı. Daha sonra şehrin etrafı bir surla çevrildi.


Roma işgalinin ilk kurbanları arasında olan Samaryalıların bir direnişi olmadan, bölgede Yunan-Roma dini inanış ve ayinleri yayıldı. Dördüncü yüzyılda Hıristiyanlığın sonraki yayılışı ve resmi din olarak tanınması Samarya toplumunu ölümcül bir lanet gibi vurdu. 636 yılında Nablus, Arap orduları tarafından fethedildi ve hızlı bir İslamlaşma süreci ile Arap hakimiyeti altına girdi. Daha çok eski Samarya ve Roma tapınaklarının bulunduğu yerlere kurulmuş olan Hıristiyan ibadet yerleri birer birer cami ve mescitlere dönüştürüldü. Nablus, Arap coğrafyacı El-Mukaddesi’nin (10. yy) adını taktığı ve bugüne kadar gururla taşıdığı bir ünvan olan “Küçük Şam” lakabını alacak kadar, Emevi başkenti Şam’ı örnek alarak gelişti.


XI. yüzyılda Nablus Abbasiler ile Fatımiler arasında geçen iktidar mücadelelerinin merkezi oldu. Bu çekişmeler, bölgeyi haçlıların işgaline açık hale getirdi. III Baldwin’in annesi, Kudüs kraliçesi Melisende, kral naipliği sona erdikten sonra Nablus’u elinde tuttu ve 1152 yılından 1161 yılına kadar orada hüküm sürdü. 1187 yılında Salahaddin Eyyubi şehri geri aldı. Sonraki yüzyılda şehir, Memluklar döneminde yeniden refaha kavuşmasından önce, 1202 yılında meydana gelen deprem, 1260 yılında Moğolların işgali ve 1280 yılında Bedevilerin yağmalaması ile birkaç felaketi ard arda yaşadı. Sabun, pamuklu kumaş üretimi ve hamur işi tatlılarıyla tüm Arap dünyasında şöhret kazandı.

XIX. yüzyılın sonunda Nablus, 1909 ile 1914 arasında Türk milliyetçilik hareketi, Siyonist göçü ve İngiliz sömürgeciliği ile karşı karşıya gelen Arap milliyetçiliği hareketinin siyasi arenası oldu. Filistin ulusal hareketi (1936) ayaklanması sırasında, bir Filistin Ulusal Heyeti bile oluşturan ilk şehirdi. Sömürgeciliğe ve işgale karşı yenilikçi konumu ona Cebelün-Nur (Nur Dağı) ismini kazandırdı. 1963 yılı yazında, Filistin özgürlük hareketleri ile Nablus’ta “Filistin Cumhuriyeti” dahi ilan edildi. Bu durumun, Kral Hüseyin’e bağlı Ürdünlü yetkililerce şehrin daha sıkı denetim altına alınmasına yol açtığını söylemeye gerek yoktur.

Sonradan gelen İsrail işgali, baskının yeni biçimlerini de beraberinde getirdi. Birçok Filistinli siyasi lider suikast girişimlerinin kurbanı oldu. 1980 yılında Nablus’un seçimle gelen belediye başkanı Bessam Şaka’a, arabasına yerleştirilen bombanın patlamasıyla iki bacağını birden kaybetti. Saldırıdan sağ kurtulan Şaka’a İsrailli yetkililer tarafından görevinden uzaklaştırılarak ev hapsine alındı. 1995 yılında Nablus özerk bir Filistin şehri oldu (A Bölgesi), ancak Yahudi yerleşimciler tarafından etrafı tamamen sarıldı. Birçok küçük üreticinin (başlıca mobilya ve inşaat malzemesi) bulunduğu şehrin ekonomik durumu, İsrail’in dışarıya mal satışı ve İsrail pazarına bağımlı olma konusunda getirdiği kısıtlamalarla felce uğradı.

Filistinlilerin, güçlü direnişini ima ederek “Nur Dağı” adını verdikleri şehre, İsrailli yetkililer, El-Aksa İntifadası’nın patlak vermesinden (1987) bu yana “terörizmin başkenti” adını taktılar ve İntifada’nın başlamasından beri defalarca bombaladıkları şehri acımasızca kuşatma altında tuttular. Nisan 2002’de İsrail ordusunun şehir merkezine girişinden sonra, çevredeki yedi adet kontrol noktası ile zaten sıkı bir kuşatma altında tutulan halk, Temmuz ayından Ekim ayının ortasına kadar neredeyse sürekli bir sokağa çıkma yasağı ile karşı karşıya bırakıldı. Daha sonra sokağa çıkma yasağı 79 saatliğine, üç günden biraz fazla bir süre için kaldırıldı.

GEZİLECEK YERLER



Belediye Turizm Bürosu
Rehberli gezi turları düzenlenir (Cuma günleri hariç, hergün 8:00-16:00 arası açıktır; Fransızca, İngilizce, Almanca veya İtalyanca olmak üzere iki saatlik bir rehberli gezi turu 200 NIS’tır). Büro kapalı olduğunda Nablus Belediyesi ile görüşünüz (09- 237 9313).

• 
  Kasaba – Tarihi Eski Şehir
• 
  El-Kebir Camii – Büyük Cami
• 
  Şeyh Bedreddin Türbesi
• 
  Şifa Hamamı (Hamam eş-Şifa)

Nâsır Caddesi üzerinde, Salı ve Pazar günleri hariç erkeklere hergün saat 8:00-24:00 arası; saat 8:00-17:00 arası kadınlara ve 17:00-24:00 arası erkeklere açıktır. Banyo 18 NIS, masaj 10 NIS ve deve tüyü fırça ile banyo 10 NIS’tır. Bu hamam 1624 yılında (Osmanlı dönemi) Tukan ailesi tarafından yaptırılmıştır. İstek üzere musiki (klasik Arap repertuarı) icra edilir (tel: 09 -238 1176: toplam ücret 700 NIS).

El-Hâna (Sümera) Hamamı - (Hamam al-Hana)

Jadet al-Yasmina Caddesi üzerinde, Salı günleri hariç erkeklere hergün saat 6:00-23:00 arası; saat 8:00-17:00 arası kadınlara açıktır. Banyo 20 NIS, masaj 10 NIS ve deve tüyü fırça ile banyo 5 NIS’tır. Bu hamam antik geçmişi ile övünür. 1928 yılından beri kapalı olmasına rağmen 1995 yılında yeniden hizmete açılmıştır.

Tukan Sabun Fabrikası: Şehitler Caddesi köşesinde

Bader Sabun Fabrikası: Nâsır Caddesi, 20 Numara, Nâsır Camii’nin karşısı

Roma Amfi-tiyatrosu: Giriş ücretsizdir; demir kapının solundaki küçük atölyenin sahibinden anahtarları isteyiniz.

Hipodrom – At ve savaş arabaları yarışlarının yapıldığı meydan: Batı ucu dahil bazı kısımları kazı ile ortaya çıkarılmıştır. Bir parçası, burayı Şehitler Meydanına bağlayan dar sokak boyunca uzanır.

Nablus, dünyada Künefe'nin merkezi olarak kabul edilmektedir.

Nablus şehrinde birçok Osmanlı eseri ve Türk hamamı görülebilir.

Şehirde hala Türk soyadı taşıyan aileler Osmanlı döneminden kalma evlerinde yaşamaktadır.

NABLUS BÖLGESİNDEKİ DİĞER YERLER

Balata Mülteci Kampı: UNRWA temsilcisi, Taysir Davud, tel:09-238 8038.

Askar Mülteci Kampı: Sosyal Gelişim Merkezi Müdürü, Amjad Rfaie, amjadrfaie@yahoo.co.uk ve visitnablus.org

Hz. Yakub Kuyusu: Balat Kampı girişindedir. Pazartesi’den Cumartesi’ye 8:00-12:00 ile 14:00-17:00 arası açıktır. Giriş ücretsizdir. Bağış kabul edilir.

Hz.Yusuf Türbesi: Hz. Yakub kuyusunun kuzeyindedir.

Tel Balata (Şehem) ve Kalıntıları: Balata Mülteci Kampının içinde, giriş ücretsizdir.

Cerzim Dağı: Muhteşem bir manzaraya sahip olan bu yöreye özel bir taksi ile yolculuk 20 ile 25 NIS arası ücrete tabidir. Samaryalılar Müzesi köy merkezindedir.

Tel al-Far’a: Ürdün Vadisi yönünde Nablus’tan 12 kilometre uzaklıkta, al-Far’a Mülteci Kampının yanında bulunmaktadır.

GÖRÜŞÜLECEK KİŞİ ve KURUMLAR

Bessam Şaka’a
Nablus’un eski belediye başkanı olan Bessam Şaka’a, bilgi ve deneyimini paylaşacak her kişi ve grup ile görüşmekten mutluluk duyar (tel: 09-238 4605).

An-Najah Üniversitesi
Halkla İlişkiler Bölümü, tel: 09-238 1113/7, www.najah.edu. Üniversite yaz dönemi ve akademik yıl boyunca yoğun Arapça dil kursları eğitimi verir. Bu kurslar pahalı değildir ve dil öğrenimi için uygun bir ortam sağlar. Yabancı öğrenciler için şehirde pansiyonlar mevcuttur.

Filistin Mülteci Haklarını Savunma Komitesi ve Yafa Kültür Merkezi
Her iki kuruluş da Hz. Yakub Kuyusu yakınında, Balata Mülteci Kampındaki binanın aynı katında bulunmaktadır. Tel: 09-232 4930. yafacult@hally.net. Kamp gezileri düzenlenebilir.

Kadın Faaliyetleri Merkezi
Balata Mülteci Kampında, Filistin Mülteci Haklarını Savunma Komitesinin karşısında bulunmaktadır. Tel:09-2324052.

Nablus ile ilgili daha detaylı bilgi için:

http://en.wikipedia.org/wiki/Nablus

http://www.nablus.org/

http://www.najah.edu/

http://wikitravel.org/en/Nablus

http://electronicintifada.net/cgi-bin/artman/exec/view.cgi/11/3807

http://www.nablusculture.ps/

Yakında: Nablus'ta işgal ve direniş, kültür, giyim, yemekler.

Not: 3 NIS = 1 YTL, güncel kur için www.xe.com/ucc adresini ziyaret edebilirsiniz.

Kaynak: http://www.patg.org/index.php?page=more_about_palestine.palestinian_cities.nablus
Çeviren: Ahmet Olcay
Eskişehir Anadolu Üniversitesi, İşletme Bölümü Öğrencisi